Η νευροχειρουργική επέμβαση που δίνει πρόσβαση στον εγκέφαλο με τη διάνοιξη του κρανίου λέγεται κρανιοτομία. Είναι ένας εξαιρετικά ευρύς όρος διότι κάθε κρανιοτομία διαφέρει στην ανατομική εντόπιση
Η κρανιοτομία γίνεται κατά κύριο λόγο για αφαίρεση όγκων εγκεφάλου, αντιμετώπιση αιμορραγιών και αγγειακών διαταραχών, αντιμετώπιση τραύματος και σε άλλες περιπτώσεις όπως σε ενδοκρανιακή λοίμωξη. Η τεχνική της κρανιοτομίας καθορίζεται από την ιδιαίτερη ανατομία της κάθε περιοχής του κρανίου αλλά και το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα, για αυτό το σκοπό η τομή του δέρματος γίνεται έτσι ώστε να είναι διακριτική και να καλύπτεται από τα μαλλιά. Ανάλογα με την ανατομική εντόπιση της επέμβασης, η κρανιοτομία λαμβάνει το όνομά της από το υποκείμενο κρανιακό οστό (μετωπιαίο, βρεγματικό, κροταφικό, ινιακό) και η τεχνική υπαγορεύεται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις υποκείμενες δομές. Όγκοι που βρίσκονται βαθύτερα στον εγκέφαλο απαιτούν διαφορετική κρανιοτομία που, με βάση την εντόπιση, ονομάζεται πτεριονική, αμφιμετωπιαία, οπισθοσιγμοειδική, υπερόφρυα. Κάθε κρανιοτομία απαιτεί ένα σημαντικό εύρος και βάθος γνώσεων και εμπειρίας διότι ουσιαστικά αποτελεί μία διαφορετική επέμβαση.
Το μέγεθος της χειρουργικής οπής στο κρανίο ποικίλει ανάλογα με την περίπτωση. Το μικρότερο μέγεθος είναι η κρανιοανάτρηση της τάξης των λίγων χιλιοστών (twistdrill hole) που χρησιμοποιείται για καθετήρες ή ηλεκτρόδια όπως στην Εν τω Βάθει Διέγερση Εγκεφάλου (Deep Brain Stimulation). Όταν το μέγεθος είναι μεταξύ 1-2 εκατοστών επίσης αναφέρεται ως κρανιοανάτρηση, λίγο μεγαλύτερο μέγεθος αναφέρεται ως κλειδαρότρυπα, ως 5 εκατοστά συχνά καλείται μίνι κρανιοτομία ενώ πιο μεγάλη λέγεται κρανιοτομία. Εκτός από την κρανιοανάτρηση, στις άλλες περιπτώσεις το κομμάτι οστού που αφαιρείται (οστικός κρημνός) επανατοποθετείται και ασφαλίζεται με πλάκες τιτανίου στο πέρας της επέμβασης. Όταν δεν επανατοποθετείται για λόγους οιδήματος και αυξημένης ενδοκρανίου πίεσης, η επέμβαση καλείται αποσυμπιεστική κρανιεκτομία. Η ακριβής διαδικασία της κάθε κρανιοτομίας περιγράφεται λεπτομερώς σε νευροχειρουργικά συγγράματα.
Η επέμβαση στον εγκέφαλο γίνεται σχεδόν πάντα με τη χρήση νευροχειρουργικού μικροσκοπίου, ειδικά αν το βάθος του όγκου ξεπερνάει τα 2-3 εκατοστά.
Η κρανιοτομία υποβοηθείται από τη σύγχρονη τεχνολογία με εντοπιστική μέθοδο, τη νευροπλοήγηση, που ενσωματώνει τις πληροφορίες της αξονικής και μαγνητικής τομογραφίας, παράγει τρισδιάστατη απεικόνιση και αποτυπώνει τη θέση του όγκου ως προς τις δομές του κρανίου και του εγκεφάλου. Στις περιπτώσεις που η επέμβαση γίνεται πλησίον λειτουργικών περιοχών μπορεί να χρειαστεί ο ασθενής να είναι εν εγρηγόρσει, προκειμένου να ελέγχεται η εγγύτητα σε ευαίσθητες δομές, με την παράλληλη χρήση νευροφυσιολογικού ελέγχου.
Όγκοι εγκεφάλου.
ΚΑΛΟΗΘΕΙΣ
Μηνιγγίωμα
Ο συνηθέστερος καλοήθης όγκος εγκεφάλου είναι το μηνιγγίωμα. Όπως φαίνεται και από το όνομά του, προέρχεται από τα κύτταρα της αραχνοειδούς μήνιγγας. Είναι βραδέως αναπτυσσόμενος όγκος, πάντα αναπτύσσεται εκτός του εγκεφαλικού παρεγχύματος και, εκτός σπανίων περιπτώσεων, είναι καλοήθης. Τα συμπτώματα που προκαλεί οφείλονται στην παρεκτόπιση που ασκεί καθώς μεγαλώνει και εξαρτώνται από το ποιες είναι οι γειτνιάζουσες δομές που πιέζονται και παρεκτοπίζονται. Η πλήρης αφαίρεσή του αποτελεί ίαση, όμως δεν είναι πάντα εφικτή.
ΚΑΚΟΗΘΕΙΣ
Μεταστάσεις
Δυστυχώς ο πιο συχνός όγκος εγκεφάλου είναι οι μεταστάσεις. Εμφανίζονται με εστιακά νευρολογικά συμπτώματα λόγω διήθησης των λειτουργικών δομών του εγκεφάλου ή ως κρίσεις επιληψίας. Συνήθως είναι πολλαπλές, πράγμα που αποκλείει τη χειρουργική εξαίρεση, όμως σε αρκετές περιπτώσεις είναι μονήρης ή μία είναι πολύ μεγαλύτερη από τις άλλες και είναι αυτή που προκαλεί τα συμπτώματα. Η χειρουργική ή ακτινοχειρουργική ή χημειοθεραπευτική αντιμετώπιση καθορίζεται από πολλούς παράγοντες, νευρολογικούς αλλά και σχετικούς με την πρωτοπαθή νόσο. Τα πιο συχνά όργανα που δίνουν μεταστάσεις στον εγκέφαλο είναι ο πνεύμονας, ο μαστός, ο νεφρός και το γαστρεντερικό σύστημα, ενώ δεν είναι σπάνιο το μελάνωμα και το λέμφωμα. Επί αγνώστου πρωτοπαθούς εστίας συχνά απαιτείται βιοψία του όγκου. Η χειρουργική αντιμετώπιση των μεταστάσεων συχνά προηγείται της έναρξης των άλλων θεραπειών, καθώς μειώνει το καρκινικό κυτταρικό φορτίο και καθιστά την κάθε άλλη θεραπεία πιο αποτελεσματική και με λιγότερες επιπλοκές.
Η οσφυονωτιαία παρακέντηση (ΟΝΠ) είναι μία παρέμβαση όπου συλλέγεται εγκεφαλονωτιαίο υγρό από τον υπαραχνοειδή χώρο της οσφυικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης με μία λεπτή βελόνα υπό τοπική αναισθησία.
Το αστροκύττωμα είναι ο πιο συχνός πρωτοπαθής ενδοπαρεγχυματικός όγκος. Τα αστροκυττώματα διακρίνονται με βάση το βαθμό κακοήθειας σε καλοήθη, χαμηλής ή υψηλής κακοήθειας. Στη συνέχεια αναφέρονται κάποια παραδείγματα
Καλοήθη WHO I: πιλοκυτταρικό αστροκύττωμα, υποεπενδυματικό γιγαντοκυτταρικό αστροκύττωμα,
Χαμηλής κακοήθειας WHO II (low grade gliomas): διάχυτο αστροκύττωμα (ινιδικό, γεμιστοκυτταρικό, πρωτοπλασμικό), μικτό αστροκύττωμα, πλεόμορφο ξανθοαστροκύττωμα.
Υψηλής κακοήθειας WHO III, IV: αναπλαστικό, πολύμορφο γλοιοβλάστωμα, γλοιοσάρκωμα
Η θεραπεία συνίσταται σε χειρουργική αφαίρεση, χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία, μόνες ή σε συνδυασμό. Το αρχικό κρίσιμο ερώτημα είναι εάν η βλάβη μπορεί να εξαιρεθεί χειρουργικά, αν όχι ολόκληρη τουλάχιστον σε ποσοστό που να ευνοεί την πρόγνωση, ή αν αυτό αποκλείεται λόγω ανατομικής εντόπισης και προχωρημένης νόσου.
Κυρίως παρουσιάζεται στους μετωπιαίους λοβούς και εμφανίζεται με επιληπτικές κρίσεις. Κατηγοριοποιείται σε χαμηλής και υψηλής κακοήθειας. Συνήθως συνιστάται η χειρουργική αφαίρεση που ακολουθείται από χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία επιφυλάσσεται σε αναπλαστική μετατροπή.
Προκύπτει από τα επενδυματικά κύτταρα που επενδύουν τις κοιλίες του εγκεφάλου και το κεντρικό κανάλι του νωτιαίου μυελού. Όλες οι μορφές του είναι χαμηλής κακοήθειας εκτός από το αναπλαστικό. Κυρίως εξορμάται από το έδαφος της 4ης κοιλίας και προκαλεί υδροκέφαλο με την αντίστοιχη συμπτωματολογία. Δίνει μεταστάσεις κατά μήκος του νευράξονα. Η θεραπεία είναι συνήθως χειρουργική εξαίρεση που ακολουθείται από ακτινοθεραπεία.
Κρανιοτομία για όγκο εγκεφάλου
